Wednesday 10 February 2016

NJIRI MARA OBODO M IGOGORO, ENUGU EZIKE. by IZUNWAONU




FEEL AT HOME
NDNAYA
MMALITE;. 4
EBE OBODO M D 4
KA OBODO M SI BIDO... 5
Etu umu anElugwu Ezike; nda s mbaa;. 5
Omenala eji mara Igogoro;. 6
RPTA MPKR OSISI
MABE.. 6
MGBANWE BATARA NA MỤỌNW GBA
EMUME KPA UCHE NA NKWADOBE YA.. 8
OTITE NKW (Wine taping):. 9
ILETA NDỊỌBA.. 11
AWM D NA EMUME ENWEGASIRI N’OBODO M... 12
URU D N’ YA BU MMEMME.. 13
MMECHI. 13
EDENSBA.. 14





NJIRI MARA OBODO M IGOGORO, ENUGU EZIKE.

MMALITE;

Obodo bla nwere ihe eji ama ya, ya mere na ndi nna nna any ha kwudosiri ike ihu na ha hanyere omenala na aka m ha nke mere na tt ihe omenala any na eme gba si na aka fere aka wee rute any aka. Ya b na b ihe d mma ma anyi kwudosi ike j hu na ya bu tt ihe d mma digasi na omenala any agagh efulari any na oge nke any. tt ihe d na omenala d mma ma nwekwa nd na adgh mma.Ya bu, tt ihe edere n’ ederea na egosi udi omenala nd any nna ha mere; nd d mma ma nd na adigh mma.

EBE OBODO M D

Igogoro di n’ ime Enugwu-Ezike. Enugwu-Ezike bu Nnukwu obodo  di n’ime mpaghara chch Igbo Eze North Local Government nke Enugu State, di n’ime Nigeria.
Site n’gg-n e emere na af 2006, egosiputara na Enugwu Ezike nwere n-gg karr 259.431 mmadu ndi bi na ya. Obodo karchara n’ime ya b Igogoro Enugwu Ezike.  E nwere npaghara obodo iri at na isii di na ime ya bu obodo nke nke Igogoro bu otu na ime ya. Mpaghara obodo ndi ahu gunyere Amaja-Enugwu-Ezike, Ekposhi-Enugu-Ezike, Ezillo-Enugwu-Ezike, Igogoro-Enugwu-Ezike, Ikpamodo-Enugwu-Ezike, Mkpamute Enugwu-Ezike, Ofodo-Enugwu-Ezike, Ogrutee-Enugwu-Ezike, Okpo-Enugwu-Ezike, Onicha Enugwu-Ezike, Umuogbo Enugwu-Ezike, Ekpshi Enugwu-Ezike, Umuopu-Enugu-Ezike, dirigabazia.
Enugu-Ezike nwere  ókè ala, ha na ndi Kogi Steti nke Nageria. Na mgbago ugwu b ndi Ette, na wwa anyanwu b ndi Ofante na Idoma,  dda anyanwu bu obodo di ka Akpanya. Ka dda ugwu-dida anyanw b Ibagwa nke n na ime chch  Igbo Eze South. dda anyanw b Alor Agu, Unadu na Itchi. Ka dda ugwu-wwa anyanwu Enugu-Ezike b Obollo Afor, Iheaka na Ovoko.

KA OBODO M SI BIDO

D ka mbido nke Enugwu-Ezike si d na ka nd ka mmta d iche iche di ka Ken Ugwu si dee ya; Enugu-Ezike sitere na Benin, Edo State nke Nagera pta. b nwa Oba nke Benin. Ezike ba d ka a na-akp ya, b dinta, Otu n'ime akk nwere ya na Oba nke Benin nwere nwa kpara (Prince) onye na ebi nd jọọ, ma Benin Eze chr ire ya ka az aha ya dika ohu. Eze nwaany chptara atmat a ma mee ka Nna ya bu ba nke Benin nye ya tt ndi ohu ndi ga-na eso ya na ebe bla na aga.
Ya , na tt ndi ohu sitere na ndumodu Eze nwaany   kwagara Onitsha site Asaba. Site n'ebe ah, kwagara Aguleri na n'ihu ka Ebenebe ma biri na Okpuno Ezike na Enugu Ukwu niile na Anambara State nke Nigeria.
Site Enugu Ukwu, kwagara Igabada site na Anambra Rivers sikwa ebe ah gaa n Idah, Kogi State. Mgbe garr Idah, o biri na nke Eze nke Idah amara d ka Ata. D ka  dinta b, gbara enyí (Elephant) egbe ma soro bara ya si na mmer ah omeruru ya bu anman garuo obodo Odoru na Agbokete di na Kogi State wee na-ach ya ruo Ibagwa Ani ma kwr ya gaa Ekoyi (Iheaka). N'ikpeaz gara Ugwueka  na n’ugwu Amube ebe hr na ya bu anman anwgo . O biri na Amube n’ ugwu, ya mere eji akp ya Elugwu Ezike (Ejige) Oba. O wee kpọọ ebe ah "UFU".
Ezike Oba lr nwany ma ha abụọ mr m an ndi mebere Enugu-Ezike. Nd nwunye abụọ b nd Ayigwa onye mụụr ya nwa mb, Ezzodo na nke at, Essodo. Osegbe mr nwa nwoke nke abụọ, Itodo nke-an na ikpeaz bu, Ozzi.

Etu umu anElugwu Ezike; nda s mbaa;

Ezzodo:        Uda na Uroshi
Itodo:          Amufie, Amachalla na Olido, Imufu, Igbele, Ikpuiga
Essodo:       Aji, Umuagama, Umuogboulo, Umuogbo Agu, Umuogbo Inyi, Umuogbo Ekposhi, Ufodo
Ozzi:           Iji, Ugbaike, okpo, Ugbuike Amaja, Isugwu, Umuida, Ogrute, Ezillo, Okata, Onicha Enugu, Igogoro, Ikpamodo, Umuopu, Umuopu Agu, Nkpamute, Owerre Eze, Umachi, Amube, Ogbodu, Aguibeje.

RPTA MPKR OSISI
mkpxrx osisi

rpta mkpxrx osisi bx uzq nke gbasara ikx mkpxrx osisi, ijikwata ya, ighqta ya oge otochara na ire ya maqbx iri ya eri. Mkpxrx osisi  ndi a gxnyegasiri, Ha bx, unere, ube, oroma, aku bekee, njara (plantain), okwxrx bekee (pawpaw), shqrqshqpx, painapxrx, udara, mango, kashu, annara, gova, ube qka, wdg. Unere, njara, kashu, ube, oroma, na qkwxrx bekke (pawpaw) wdgz
Maka na nkx ji na mba na eghere mba nri, nd obodo m (Igogoro) na-agbado anya n’ ihe gbasatara imepxta mkpxrx osisi, n’ ihi na onwere nnukwu uru di na ya. Q bx nke a mere na ya (sickness) anaghi aya ha tt mgbe. Ahx ndi be anyi na-adikwa ka ogbodo ji akxrx n’ akxkx mmiri n’oge qkqchi, mkpxrx osisi ndi a na ezuru anyi ma fqdx nke a na-ebuga ahia iji were gbanwota ego ndi beekee eji azxta ihe ndi qzq na –akpa mmadx. I gaa xbqchi ahia Nkw nile, I ghaghi ihx na ihe na-aga ebe ahx kariri ole m nwere ike ikqwapxta, maka na onwerokwanx ka mmadx nwee ike ikwucha etu ihe q na-ekwu maka ya siri d. Aha ahia nd be anyi na-azx bx Nkwo nke di n’ Nkw lo Igogoro. 


Ihe na-eme na mkpxrx osisi na-abx, “atxrx tawa” na be anyi bx na nwoke ma  nwanyi qbxla nwere ala ubi, na-agba mbq hx  na-qkunyere osisi di iche iche n’ ala ya. Ha na-akxnyecha ha ka o wee bxrx na ka a na-eche ka ihe akqrq n’ubi kaa aka (mature), ewere mkpxrx osisi ndi chara acha ma kaa aka na-emegheri qnx ma na-enwetakwu ego, nihi na qkwa gwara xmx ya na nye txrx ji ya txkwazim mgbqrqgwx, nke q ga-abx na nye nwe ji gwxrx ji ha ejiri mgbqrqgwx biwe.

Omenala eji mara Igogoro;

 MABE


OMABE
Enwere tt di mma omenala eji mara ndi Igogoro nke mma mabe bu otu na ime ha. m amaala nd  Igogoro, Enugu Ezike na amara ha dika ndi na eti mmnw n’oge gboo. N'ezie, eji tt mmụọnw ndi a eme ka obodo kwusie ike site na iji ha na-ana t di iche che (tax collecting). Ejikwa ya eme ka r obodo na aga n’ihu. maatu; Oge bla ha obodo nwere r, eji mabe eme ka ndi mmadu kwusie ike na-aru ya bu r. Oge bla na apta na ndi obodo na enwe anuri okachas umuaka maka na bu ihe egwuri egwu.

MGBANWE BATARA NA MỤỌNW GBA

Site n’qbba nd[ Xka n’ala anyi, mmemme d iche che enwetala qtxtx mgbanwe. Sitekwa n’otito, mmepe na ogo xbxrx mmadx nakwa nke xwa gbaa gbxrx gbxrx, e nwela qtxtx nhazi nke etinyechara na ha bx mmemme iji wee mee ka ogo ya gbagote. Abia n’ihe gbasara mmqnwx e ji eme mmemme a, e meela ka mmqnwx nwee ugwu na nsqpxrx n’ebe mmadx nkiti nq. N’abxghi ka qdibu na mbx mgbe q bx sq mmadx na-asqpxrx mmqnwx. Xgbx a, ya bx ugwu buzi nkwanyere nkwanyere. Mmqnwx q bxla mere onwe ya d[ ka ihe egwuregwu, xmxaka na xmxnwanyi enyere ya aka were ya wee mee ihe egwuregwu n’ihi na asiri “onye mee onwe ya oke nwaologbo achuwa ya qsq.” Abiakwa n’ihe gbasara mmqnwx a, q d[ghikwa ka q d[bx na mbx mgbe a n’eji qgwx eme ya. Ugbx a, q na-abxzikari ihe egwuregwu iji wee kpaa obi qma ma kwagotekwa ogo mmemme [ri Ji Qhxrx a na-eme. N’oge ochie, nd[ mmadx ji mmqnwx wee na-emegide nd[ ha fxtara d[ka nd[ iro ha. Nke a ka ha na emejxpxtanwx n’ihi oke xgwx, nsqpxrx na nkwanye e nwere na-ebe mmqnwx nq. Xgbx a, Xka abiala wee bia weta qnqdx d[ otu ahx n’isi njedebe.


    

EMUME KPA UCHE NA NKWADOBE YA.

E nwere otutu mmemme e jiri mara ndi obodo m. ji ma at, ha na-eme emume nke ufodu n’ime ha gunyere Ekeresimesi, Mmonwu nakwa

    

EMUME KPA UCHE NA NKWADOBE YA.



 Iba Mmonwu, ichi Qzq ma q bx Nze nakwa Igba Qfala wdgz. N’ime emume nd[ a nile akpqpxtachagoro, nke kacha pxta ihe ma dikwa ire wee ruo ugbu a bx “Ọkpa Uche. ” E nwere ike si kwa n’ihe kpatara udi qnqdx a bx site n’ qbibia nke nd[ Xka n’ala anyi nke wetakwara qtxtx mgbanwe. Xfqdx n’ime emume nd[ nke a mkpqpxtara na-adahazi azx. Nke a bx n’ihi xzq nakwa usoro xfqdx e ji eme ya adabatachaghi n’okwukwe nakwa nkwenye nd[ Xka nke werela qnqdx ebe d[ ukwuu n’obodo m.
N’obodo m, a na-eme emume Ọkpa Ụche onwa nke ịri na otu n’afq gbaa ịrị abụọ (Eleventh November of every year). Ma tupu e mee nke a, e nwekwara xfqdx mmemme nd[ qzq a n’eme I ji wee kwadobe ma dikwa njikere maka nnukwu mmemme a. Igbo n’ekwu okwu si “agha akara aka adighi eri nwa ngwxrq. Ọbụrụ na emume Afọrọ ihe di ka mkpụrụ ụbochị ịsaa na onye ogbu ekwe (town crier) ga eme ka ndị mmadu mara na ya bu nnukwu emume n’abia nso.


OTITE NKW (Wine taping):

Ite nkwu bxkwazi qkpurukpu ihe ozo eji mara obodo m bu Igogoro. Ọbu obodo a mara a ma na-eweta ọkụ n’ihe gbasara imeputa mmanya nkwu. Nke a mere obodo ole ma’ole gbara anyi gburugburu ji achqta mmanya nkwx na obodo m.
Enwere akxkx nkwx-ehi na-adqwa, nwe ebe ekpq (nkwx-ala) na adqwa. E nwekwara ebe nkwu ana-akpq “akxkx-akx” na-atqwa. I chqrq immata nke bx nke ma ibia izxrx mmanya nkwx-elu n’ebe enwere qtq ahx anwx nke na-agbaagba juputara, ebe ahx bx ebe I ga enweta nkwu elu n’ebe enwere qtq nkwu-elu, qtq nkwx-ala (ekpq) na qtq akxrx-akx, chqq qtq ahx anwx (bees) nke na-agba-agba juputara, ebe ahx bx ebe I ga-enweta nkwu-elu ma qbxrx ya ka na achq. Anwx anaghi abiateari n’ qtq akxrx-akx ma qbx etepq ganye na eresia nkwu elu.
Nkwx elu ma qbx mmanya nkwx elu bx mmanya enwetara na mkpurx nji nkwx qtq-nji ji ndu q bx ya bx ezigbo mmanya nkwu.
 E nwere xzq ihe anq eji ama Diochi ma qbx ote nkwu na-eme tupu onweta mmanya nkwu-elu. Nke mbx, q na-ejiri nnukwu mma rigoro na-nkwu, bepusia igu nji ahx nqchiri ihe ahx na-amitawa akwu. Nke abxq, qkpqpuo ihe ahx na-amita akwu. Obere mma ji nko ka q ga-eji mee nke a. q mesia ya, qkwachie ya ka q nqq ihe direa xbqchi atq. Nke atq, ka xbqchi anq gasiri qbia kwunyesia ihe mmanya ga esi na agbapxta ana-akpq “eju aru”. Q ga-etinye kwa ololo ma-qbx obele (container). Q mesia nkea olawa. Nke anọ, q ga-abiakwazia n’ekweta mmanya kwa mgbe kwa mgbe ọkachasị n’ụtụtụ ubọchị ọbụla. (mmanya mbx si na nkwx a pxta ka ana-akpq “qhx esu ala” (ike enu ala). Q bx maka na ha anaghi ekwe ka obele qji n’ ime ya metu n’ala mere eji akpq ya aha ahụ. q na-eburu ya pxta n’ana bxrx ya n’aka n’eche onye ga-abia jiri ego patx ya site n’izxrx ya. N’ eziokwu, mmanya nkwx elu atqka. Q jiwago m ka qbx m nxba ya xgbx a m na-ekwu maka ya. Nkwu elu na-aji nnukwu xfxfx (fume) iji gosi xdiri ume na akwx ya n’isi ocha ya na-aba n’anya. I tinye ya n’ime obele maqbx n’ime ololo kwuchie ya, oghaghi igbawa obele ma qbx ololo ahx. Qbxrx na-awukqta ya qnx, okenye ka ana-ebunye ike(bottom) mmanya jika ugwu na atewanyere ya maka na ike mmanya kacha tqq xtq ma jiri arq rqkwazir arqq.
Udiri mmanya nkwx qzq bx ekpq. A na-echeta ma qbx eteta nkwu nke a na ukwu nkwx nke dara ada ma qbx nke egburu egbu. Diochi na-emeputa ya na-abia were mma di oke nkq gbuchasia igu, akwx (palm front) na chaaghi acha, na qmx nile di na nkwx a dina adina n’ala. Omesia nkea owere obere mma di ezigbo nkq, kpqpxo ebe ahx qmx nkwu si apxta. O mesia nkea o gwuo (dig) ala n’okpuru ya ebe q-ga-atinye obele ya. O mesia nke a, otinye ihe mmanya ekpo ga na-agafe iji wee nwee ike ibaa n’ ime obele ahx. Okwachizie ya nke qma ka ihe qbxla ghara iba n’ime ya; qlawazie. Omecha q biawa tewaxtxtx qbxla iburu mkwx ekpq. Ekpq anaghi emenyi agx mmanya jika nkwx-elu si were na emenyi. Q naghi ati qcha jika nkwx-elu. O naghikwa aji xfxfx jika nkwx elu. Q bxrx na mmadx ewere ya mee mme mme, ana-ewere onye ahx ka onye enweghi ihe, maka na obere ego ka eji azuta ya.
Nke atq bx mmanya akxrx-akx. A na-enweta ya site n’ iwxkqta mmanya nkwu elu na mmanya ekpq qnx. Xfqdx na atinye kwa qtqqbiri biri nke nji bekee kpqrq sugar na nke ha. Ha na-agbanyekwa ya mmiri etu ji ha mma jika etu uche ha siri gwa ha, ta were buo ibu. Ha mesia nke a, ha eburu ya gaa ire ya ere.

ILETA NDỊỌBA

IWA OJI
Ejikwa ileta ndi ọbịa mara ndị Igogoro. Dika anyi si wee mara, inabata ndi qbia so na nkuzi Jesu Kristi na-akuziri anyi oge nile. Ndi be anyi jikwa ya arụọrụka aga asi na ha amutachalari ya bx nkuzi. Q bx ya kpatara oji adiwa ndi mbia mbia ka qbx ha alazila oge qbxla ha biachara be anyi. N’immatx, onweghi onye ọbụla biachara obodo m na-anaghi agba aka-ebe etu esi were ya ji ka nwa amala. Ndi mmadu di iche iche ekwuputago ihe a ugboro ugboro.
N’igba mbq hx na-akqwara nti iche ji n’etiti egbe na egbe e nwere uti ndi qbia xzq, na onye gara ikele mmadx oge q na-agafe beya. Qbia mbiara biri bx qbia nji ahx siri n’obodo ha gawa ibiri n’obodo qzq na abxghi be ha.
Mgbe onye qbia mbiara leta biara na be mmadu n’ obodo m, nwoke nwe xlq ma qbx okenye nq n’ xlq na-ezipu nwatakiri ka owere iko kute mmiri bunye onye qbia ahx oge okelechara ya. Onye qbia ahu, qchq (cup), qnxq mmiri ahx, qchqghi, qhapx ma na ihe ka mkpa bx na-emego omenala. Nkea gasia, onye nwe xlq na ebutakwa qji waara ya. N’ oge gboo, mmadx nwere ike iji nzu wee waara onye qbia qji xgbxa qbxzi qji igbo ma qbx anara na ose qji, ma qbx mmanya nkwx.
A wachara ya qji ma keunyecha ya mmiri qnxnx, ndi nq nsq na enye aka n’idozi ebe ga-anq.

AWM D NA EMUME ENWEGASIRI N’OBODO M

Enwegasiri Ọtụtụ mmemme ndi ọzọ eji mara obodo m nke na enweghi ike idecha ya n’ebea. Awọm di na ha na bu ndia;
a.       Mmemme a na-ebute oke mmefu ego nke na-adighi mkpa oge xfqdx ma q bx nke akara iji wee mee ihe qzq ka mkpa.
b.      Oge mmemme a na-abxkwari nd[ ajq obi na nd[ arxrx ala nq n’obodo ezigbo ohere iji wee mejxpxta ajq ihe xfqdx ha bx n’obi.
c.       N’oge mmemme a, enwekwara ike inwe xfqdx ihe nsogbu d[ icheiche d[ ka nghqtahie n’etiti nd[ xmxnna, enyi na enyi ma q bxkwanx ihe mberede nke okporo xzq maka nd[ ga-esi mba wee lota.
d.      N’obodo m n’oge mmemme a, qnx ahia ihe na-ari oke elu ma qkachasi ihe ndi eji eme ya bu mmemme. Nke a n’eme xmx ogbenye ka ha chiba xkwx ha n’ime xlq.

URU D N’ YA BU MMEMME

Enwere ọtutu uru di na ya, n’uche nke aka m, ebe q bx na uru din a mmemme a kariri qghqm d[ ya, a ga m asi ka ya bx mmemme gaa n’iru. Onweghigodu maka ihe qzq, nd[ kwuru okwu kwuru okwu si “ na-agaghi eji maka mgbagbu ghara qgx.”
Uru ndia gunyere
a.       Ịdịkọ na ọtu ndi obodo
b.      Nkwalite na ọga n’ihe obodo
c.       Ọna eme ka ndi obodo mara onwe ha
d.      Ọ na eme ka ụmụaka muta etu esi eme ihe n’aka ndi okenye
e.       Ọ na akuzi nsopụrụ etiti ndi obodo.

MMECHI

Ihe niile m kwuru na ihe niile m gbara mbọ deputa n’obere ihu akwụkwọ ole ma ole ndị a bụ iji gosiputa mkpa ọdị na obodo ọbụla kwesiri ịgba mbọ hu na ha kwudosiri ike idobe omenala ha ndi dị mma. Nkenke ihe dere ebea abụghị sọ ya bu ihe eji mara omenala ndi be anyi, ka ma ọbu ịgosị obere n’ime ha. Abịa na Igogoro na enwere ụzọ dị iche iche esi eme ihe ndị ọzọ dị iche iche dika Ịlụ nwanyị, ịzụ ahia, ikpe ikpe dgz. Ya bụ ka Chineke nye anyị ike ọmụmụ nke anyị ga egiri amamịghe onyere anyi wee rụọrọ ya ọrụ site na iji ya kwalite omenala.

EDENSBA

·        URU EZI AKANKA N’AGMAGỤ IGBO UGBỤA (contemporary Igbo stylistic) -Ụkọ ọkammuta Longinus Chukwuemeka Chinagọrọm (Rev. Fr., Ph.D. Nigeria)
·        Interview with Chief James Ekenwaonu (Tue 19 December 2015)
·        History of Enugu Ezike by Ken Ugwu http://kenugwu.dinstudio.com/blog
Written by Onuh Justus James Izuchukw. visit IZUNWAONU for more article. 

10 comments:

  1. uninstall-and-remove-microsoft-office-crack
    fails to install the updated version or another program after uninstalling MS Office crack. Many computer users cannot completely uninstall the program for one reason or another.
    freeprokeys

    ReplyDelete
  2. Thanks for sharing such great information, I highly appreciate your hard-working skills which are quite beneficial for me. Mcafee Livesafe Crack

    ReplyDelete
  3. You have a great site, but I wanted to know if you know it
    any community forum dedicated to the same topics
    discussed in this article? I really want to be a part
    of a society where they can receive information from others with knowledge and interests.
    If you have any suggestions, please let us know. I appreciate!
    any video converter crack
    atomic email hunter crack
    mediamonkey gold crack
    comodo antivirus crack

    ReplyDelete
  4. I was very happy when I found this place on the Internet.
    I have to thank you at least once for this amazing read !!
    I definitely liked it a bit and you saved it too
    See something new on your site as a favorite
    adobe premiere pro cc crack
    autocad architecture
    pes crack full version

    ReplyDelete
  5. MyDraw crack The clients get 100% unique Microsoft permit that can be actuated straightforwardly on the authority Microsoft site. Besides, it offers a lifetime permit which demonstrates that it doesn't offer a membership administration and doesn't expect one to recharge it time for an expense.

    ReplyDelete
  6. Here at Karanpccrack, you will get all your favourite software. Our site has a collection of useful software. That will help for your, Visite here and get all your favourite and useful software free.
    karanpccrack
    Zoner Photo Studio X Crack

    ReplyDelete

Suggest something to Izunwaonu

FORGIVE ME. By Onuh Justus Izuchukwu

I was the man who misunderstood her intentions. She saw a Rose (flower) in my computer bag and she insisted in knowing who it is meant for...